مغالطه اختلاف حداوسط در مقدمتینمغالطه اختلاف حد اوسط در مقدمتین، به‌معنای مغالطه ناشی از تفاوت معنای حدّ اوسط؛ از مصادیق مغالطه اشتراک لفظ است. ۱ - توضیح اصطلاحمغالطه، موقوف بر ابهام است. این ابهام، گاهی راجع به قضایایی است که مقدمات قیاس واقع می‌شوند صرف نظر از آنکه در قیاس واقع شده‌اند. و گاهی مربوط به خود قیاس است. قسم دوم، گاهی مربوط به صورت و هیئت قیاس است، و گاهی مربوط به ماده قیاس است، یعنی راجع به مقدمات است از آن جهت که در مقدمات قیاس واقع شده‌اند. منشا مغالطه در قسم اخیر، عدم اتحاد اجزای مقذمات با طرفین نتیجه، و یا عدم اتحاد جزء مکرر در دو مقدمه؛ یعنی حد اوسط است. " مغالطه اختلاف حد اوسط در مقدمتین " مربوط به عدم اتحاد جزء مکرر در دو مقدمه است. مثلاً در قیاس "انسان حیوان است" و "حیوان جنس است"، حیوان که جزء مکرر است، متحد نیست، زیرا جنس سه اعتبار دارد و به حساب هر یک از اعتبارات با اقسام دیگر جنس مغایرت می‌یابد و احکام مخصوصی پیدا می‌کند. حیوان در صغرای این مثال که بر انسان حمل شده است حصّه مختص به انسان، و تحصّل یافته است و بر غیر انسان قابل حمل نیست، و آنکه موضوع کبرا است، حیوان لا بشرط و غیر متحصل است که به هیچ‌یک از انواع، تحصّص نیافته است؛ بنابر این موضوع کبرا با محمول صغرا اتحاد ندارد. [۱]
خندان، على‌اصغر، مغالطات، ص۴۶.
[۲]
خندان، على‌اصغر، مغالطات، ص۶۶۱-۶۶۳.
[۳]
شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۸۶.
۲ - مستندات مقالهدر تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • خندان، على‌اصغر، مغالطات. • شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات. • مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه. ۳ - پانویس
۴ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «مغالطه اختلاف حداوسط در مقدمتین»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۴/۱۸. |